جنک، کهن ترین آب انبار یزد، تصاویر - ایران کلام

به گزارش ایران کلام، به درستی روشن نیست چرا این نام را بر آب انبار جنک نهاده اند. جِنُک در گویش یزدی ترکیبی است از واژه جن، معادل موجودات نامرئی و ک تصغیر. شاید به باور اهالی آن روزگار یزد، در این آب انبار جن وجود داشته است.

این بنا در کوچه پشت مسجد جامع واقع شده و قدیمترین آب انبار تاریخ دار یزد به شمار می آیدآب انبار جِنُک قدیمی ترین آب انبار تاریخ دار یزد است که بنا بر مندرجات سنگ نوشته آن در سال 878 قمری و در دوران تیموری از طریق خیرمندی به نام لطف الله وقف بر مردم کهن ترین محله یزد یعنی محله مسجد جامع که در آن روزگار محله مرکزی یزد بوده، شده است.

آب انبار جِنُک جزو 100 آب انباری است که آب قنات وقف آباد یعنی کهن ترین قنات یزد در آن جاری بوده است.

چرا که آب انبارها در ایام قدیم که امکانات امروزی مانند برق و روشنایی وجود نداشت عمدتاً تاریک و با توجه به پله های فراوانی که تا پایین آنها ایجاد می شد، تاحدودی دلهره آور بوده است. جنک جزء صد آب انباری است که آب وقف آباد، کهن ترین قنات یزد، در آن جاری بوده است. هرچند روزگاری آب شرب مردمان این دیار را تامین می کرده اما امروز بنای متروک آن در کنار نام ترسناکش، آن را به مکانی واقعاً مخوف تبدیل کرده است.

در روزگاران قدیم غالباً هرگاه مردم از مکانی به دلایل مختلف وحشت داشتند و به نوعی دسترسی ساده ای به آن نداشتند، از چنین مکانی به عنوان محلی دارای جن یاد می کردند حتی بعضاً حمام های قدیم که به خاطر ویژگی ساختاری تو در تو بود را نیز دارای جن مطرح می کردند.

معماری آب انبار جنک یزد

آب انبار جنک دارای 25 پله با راه پله ای به عرض 1/40 متر و بدون پاگرد بوده، مخزن آن مدور و تنها بنای تک بادگیری شهر یزد است.بادگیر آن هم تنها در دو جهت شبکه یا روزنه دارد. این بنا یک ورودی و یک شیر دارد. مصالح به کار رفته در آن؛ آجر، ملات ساروچ و خشت و گل است و چنانکه از شواهد بر می آید، خزینه احتمالا دارای سقف نیم کره بوده که در مرحله بعد از بین رفته یا تخریب شده و در سالیان اخیر روی آن منزل مسکونی ساخته و بادگیر کوچکی در جبهه شمال غربی خانه ایجاد کرده اند. اکنون این بنا رو به ویرانی می رود.

بر روی سنگی نصب شده بر آب انبار چنین شعری درج شده است:

جلال دولت و برهان عصر، لطف الله به دستیاری توفیق، این عمارت کرد

بنای مصنعه ای شد که آب چشمه خضر صفا و نور ز الطافش استعارت کرد

ز سال ساختنش جست و جوی می کردم زلال خیر به تاریخ آن اشارت کرد

این بنا هر چه زودتر باید بازسازی گردد، از آنجاییکه این آب انبار در راستا گردشگری و از همه مهمتر در همجواری مسجد جامع تاریخی یزد واقع شده، نیازمند بازسازی مناسب است.

نحوه دسترسی به آب انبار جنک

آدرس : یزد، پشت مسجد جامع یزد، روبروی در ورودی شمال غربی مسجد