دیگر دوستی موثر، چگونه بیشترین خیر را به دیگران برسانیم؟ - ایران کلام

به گزارش ایران کلام دیگردوستی موثر هم یک فلسفه است و هم یک جنبش یا پویش اجتماعی. حرف اصلی این فلسفه و پویش آن است که کوشش کنیم بیشترین خیر ممکن را به دیگران برسانیم و برای این کار باید به سنجشگری عقلانی مبتنی بر شواهد تجربی پرداخت. به عبارت دیگر برای اخلاقی زیستن صرف اجتناب از رفتارها و گفتارهای غیراخلاقی کفایت نمی کند و باید تا جای ممکن خیررسانی کرد.

دیگر دوستی همچنین یک ایده است، هم سبکی از زندگی که در حال رایج شدن در سراسر دنیاست. گاهی اوقات می پنداریم هیچ قدرتی نداریم، اما این طور نیست. حقیقتا می توانیم دنیا را تغییر دهیم، گرچه دنیا دفعتا در حد مطلوب ما تغییر نخواهد کرد. بر خیری که شخصا می توانید برسانید تمرکز کنید، نه بر مسائلی که باقی می مانند یا حلشان دست شما نیست. کاهش دادن رنج، چه در انسان و چه در حیوانات، مطلوب است، حتی اگر از بین بردن بعضی رنج ها فعلا ممکن نباشد.

کسی که می خواهد بیشترین خیر ممکن را به دیگران برساند، باید شغل و حرفه ای برگزیند که (در محدوده اخلاق زیستی) بیشترین درآمد ممکن و یا نفوذی که در تصمیم گیری های محیط شغلی و حرفه اش دارد، بیشترین کار را در جهت کاهش درد و رنج دیگران انجام دهد. نمونه هایی از مشاغل و حرفه هایی که هرچند بیشترین درآمد ممکن را عاید نمی نمایند، بیشترین تاثیر ممکن را در کاهش درد و رنج دارند عبارت اند از تبلیغ و ترویج این هدف و تشویق و ترغیب مردم به گام نهادن در راه نیل به این هدف، تصدی مقامات و مناصب هرچه بالاتر در سلسه مراتب اداری و دیوان سالارانه به قصد تاثیرگذاری هرچه بیشتر بر طرح ها و تصمیمات سازمان ذی ربط و سوق دادن آن ها به سوی این هدف، تصدی مقامات و مناصب هرچه بالاتر در سلسله مراتب اداری و دیوان سالارانه به قصد تاثیرگذاری هرچه بیشتر بر طرح ها و تصمیمات سازمان ذی ربط و سوق دادن آن ها به سوی این هدف، پیوستن به پروژه های پژوهشی، تاسیس موسسات همسو با این هدف و شرکت در مبارزه ها و کارزارهای اجتماعی سودمند برای این هدف.

دیگر دوستی در تضاد با خودپرستی (تنها خود را در نظر داشتن) است. اما نباید این حقیقت سبب گردد که فکر کنیم از خودگذشتگی لازمه دیگر دوستی موثر است. اگر رساندن بیشترین خیری که می توانید به دیگران برسانید، سبب تعالی خودتان نیز گردد، این بهترین نتیجه برای همه خواهد بود. بسیاری از دیگر دوستان موثر این باور را که آنچه می نمایند از خودگذشتگی است رد می نمایند. با وجود این، حقیقتا باید آن ها را دیگر دوست و ایثارگر بدانیم، چرا که دغدغه اصلی شان انجام دادن بهترین کار ممکن است.

کتاب دیگردوستی موثر با مقدمه هایی از مصطفی ملکیان و محمدرضا جلائی پور فرصتی است برای آدم هایی با پیشینه های گوناگون و عرصه ای است برای آدم هایی که با وجود زندگی در جوامع ثروتمند، بیشتر از متوسط جامعه درآمد ندارند. این آدم ها می توانند با بخشیدن مثلا، 10 درصد از درآمدشان به خیریه های موثر، زندگی ببخشند، بینایی دوباره هدیه دهند، یا به طرق متفاوت دیگر به آدم هایی یاری نمایند که دارای درآمدی معادل 1 یا 2 درصد درآمد متوسط در ایالات متحده هستند.

کتاب دیگر دوستی موثر شامل چهار بخش است: دیگر دوستی موثر، چگونه بیشترین خیر را برسانیم؟، انگیزه و توجیه و انتخاب اهداف و سازمان ها. از مهم ترین مطالبی که در این کتاب آمده است مقدمه مصطفی ملکیان و محمدرضا جلائی پور است که هر کدام در مطالب خود از جهاتی به کتاب پیتر سینگر اشاره نموده اند.

مبانی نظری دیگر دوستی موثر

مصطفی ملکیان در مقدمه ای که با عنوان مبانی نظری دیگر دوستی موثر نوشته است این جنبش را ارجمند، برکت خیز و مهم دانسته و گفته است: با شروع ربع چهارم قرن بیستم و عمدتا، بر اثر مساعی فکری پیتر سینگر پدیدار شد و خوشبختانه، با تلاش های نظری و مخصوصا عملی بسیاری از نیک خواستار بشریت، در سرتاسر دنیا، در حال توسعه و تعمیق است.

بهبود وضع انسان ها و (نیز حیوانات دیگر، نباتات و جمادات) یگانه امری است که ارزش غایی یا مطلوبیت ذاتی دارد. سایر اموری که ارزشمند تلقی می شوند، مانند حقیقت، زیبایی، آزادی، برابری و برادری، فقط ارزش آلی یا مطلوبیت غیری دارند، یعنی ارزشمندی شان فقط بدین جهت است که آلت و ابزار گریزناپذیر برای حصول غایتی به نام بهبود وضع موجودات اند. آنچه ذاتا مطلوب است همین خیر و صلاح همه موجودات است؛ بقیه امور ارزشمند فقط بدین جهت که فقط تا حدی که، وسیله گریزناپذیر رسیدن ما به این مطلوب ذاتی اند مطلوبیت دارند؛ بدین معنا که مطلوبیتشان غیری است، چون ما را به غیر خود، یعنی به خیر و صلاح عمومی می رسانند، مطلوب اند. یک مطلوب بالذات داریم و سایر مطلوب ها مطلوب بالغیرند. خیر و صلاح موجودات ارزش ارزش هاست: کاستن از درد و رنج.

محمدرضا جلائی پور هم در مقدمه بر جنبش دیگردوستی موثر اشاره می نماید و آن را با این جمله هم معنا می نماید: زندگی ای که می توانی نجات دهی. به عقیده جلایی پور سینگر از افراد سوال می نماید: چه تفاوت های ماهوی ای وجود دارد میان این وظیفه اخلاقی با وظیفه ما برای نجات جان بچه هایی که جلوی ما نیستند، ولی با کم کردن هزینه هایمان و بخشش پول به خیریه های برگزیده می توانیم نجاتشان دهیم؟

کاستن از رنج حیوانات و حفاظت از طبیعت

یکی از مهم ترین امور خیریه در زندگی توجه به حقوق حیوانات است که تا حد زیادی در بسیاری از کشورها از جمله در کشور ما نادیده گرفته شده است. به اعتقاد نویسنده این کتاب دلیل بسیار ساده ای برای ندادن بیشترین اولویت به خیریه های رسیدگی به وضع حیوانات وجود دارد. رنج حیواناتی که مورد سوء استفاده قرار گرفته اند کسر کوچکی از کل رنجی است که انسان ها به حیوانات تحمیل می نمایند.

در کتاب راهنمای فعالان امور حیوانات مت بال و بروس فریدریش ادعای جالبی دارند. ادعایشان به روشنی نشان می دهد رنجی که با پرورش حیوانات برای خوراکمان تحمیل می کنیم در مقایسه با دیگر انواع رنج حیوانی چقدر بیشتر است: هرساله صد میلیون حیوان ـ بسیار بیشتر از تعدادی که برای پشم کشته می شوند ـ در قفس محبوس و سپس با هم در آزمایشگاه های زندانی می شوند. این ها حتی به کشتارگاه نمی رسند. آن قدر رنج می کشند تا می میرند.

جلوگیری از انقراض انسان

یکی از مهم ترین پرسش های مطرح در این کتاب این است که آیا نسل انسان ها منقرض می گردد؟ عموما پذیرفته شده است که حدودا 65 میلیون سال قبل شهاب سنگ یا دنباله داری عظیم با زمین برخورد کرد. این برخورد آن قدر گرد و خاک به اتمسفر پرتاب کرد و در نتیجه، زمین آن قدر سرد شد که ادامه حیات دایناسورها غیر ممکن شد.

بار بعد اگر جسمی که برخورد می نماید به اندازه کافی عظیم باشد می تواند گونه انسان را از بین ببرد. نیک باستروم مدیر موسسه آینده بشر از عنوان خطر وجودی برای اشاره به وضعیتی استفاده می نماید که در آن یک نتیجه نامطلوب به نابودی حیات هوشمند برآمده از زمین می انجامد یا به طرزی چشمگیر و همیشگی ظرفیت های حیات هوشمند برآمده از زمین را محدود می نماید.

پرداختن خاص به حیات هوشمند برآمده از زمین از آن جهت است که نوع این زندگی اهمیت دارد. آیا هوشمند است؟ تجربه های مثبتی دارد؟ و پرسش هایی از این دست. مهم این نیست که چه گونه ای این زندگی را تجربه می نماید. محتمل است زندگی هوشمند در جاهای دیگر دنیا هم وجود داشته باشد. اما دنیا مثل دره یک کوه نیست که اگر در آن یک گروه از گوزن ها بمیرند، گیاه خورانی به آن جا مهاجرت نمایند، جای خالی شان را پر می نمایند و از این کنج اکولوژی مناسب برای زندگی در آن جا بهره ببرند.

کتاب دیگردوستی موثر تالیف پیتر سینگر با مقدمه هایی از مصطفی ملکیان و محمدرضا جلائی پور با ترجمه آرمین نیاکان در 247 صفحه به بهای 30 هزار تومان از سوی نشر نی منتشر شده است.