نشانه شناسی عکس همسر رئیس جمهور با همسران روسای 4 کشور - ایران کلام

به گزارش ایران کلام، دولت در پی این است که به خارج و داخل نشان دهد که مسئله ای با رنگ و نوع پوشش زنان ندارد.

پویا نعمت الهی در شرق نوشت: در روزهای اخیر تصویر همسران رؤسای دولت چند کشور در کنار همسر رئیس جمهور کشورمان مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است. این کشورها عبارت اند از صربستان، ارمنستان، بورکینافاسو و قرقیزستان و خانم جمیله علم الهدی نیز در مرکز این بانوان واقع شده است. این عکس به لحاظ مؤلفه های تصویری و سطوح دلالتی می تواند از منظر نشانه شناسی بررسی گردد.

پیش از هرچیز باید ذکر گردد که این تصویر فاقد جوهر زبانی است؛ به این معنا که زیرنویس یا شرح خاصی ندارد و همین ویژگی است که نشانه شناس را در انضمام جوهر زبانی کمک می نماید یا به علت حساسیت های موجود نمی توان اقدام به چنین انضمامی کرد؛ ازاین رو رویکرد نشانه شناسانه در این عکس صرفا معطوف به مؤلفه های تصویری است.

باید اشاره گردد که تصویر مذکور بدون لحاظ بینامتنیت، بررسی نشانه شناسانه شده است. مداخله در حوزه دلالتگری نیازمند تحلیل های گفتمانی است که در این مجال موردتوجه نبوده است.

بانوانی در کنار بانوی اول کشورمان نشسته اند در اینجا مؤلفه رنگ در دو بخش رنگ لباس و رنگ چهره ها واجد معناست. این کمپوزیسیون رنگی کوشش دارد دنیای بودن این اتفاق را برجسته کند. بعلاوه تنوع رنگ های لباس ها (که برخلاف تبلیغات رسمی است) نوعی انگاره پذیرش تنوع و تکثر را به فکر متبادر می نماید.

زنان تأثیرگذار الزاما نباید در چارچوب رنگ های رسمی تیره بازنمایی شوند، هرچند مرکزیت موردنظر در قالب بانوی مرکزی تصویر معرفی شده است.

نوع پوشش بانوان در سوژه عکس نیز قابل توجه است. چهار سوژه از پنج سوژه عملا پوششی خارج از پوشش تبلیغات رسمی دارند. این یعنی 80 درصد از چکیده زنان میهمان می توانند و اجازه دارند خارج از آنچه در مرکزیت تصویر بازنمایی شده است (یعنی همسر رئیس جمهورمان) پوشش خود را انتخاب نمایند. در عین حال لبخند رضایت ایشان حاکی از پذیرش این امر است.

در اینجا دال مرکزی همسر رئیس جمهور ماست. او در مرکز این بانوان واقع شده است و بانوان دیگر چون دال های جانبی با مرکزیت او استقرار یافته اند.

رنگ های چهره از نژاد سیاه، سفید و زرد حاکی از دنیای بودن (و به تعبیری همان شمول عام) موضوع است. تبلیغات رسمی حاکی از آن است که 300 میهمان خارجی از 90 کشور دنیا از جمله 70 نفر از مقامات زن اعم از وزرا، معاونان رئیس جمهور و نمایندگان مجلس در ایران حضور پیدا نموده اند تا بدون رتوش رسانه های غرب صدای زنان ایرانی را بشنوند.

چکیده این 70 زن در قالب همان تصویر اصلی قابل ارائه است. از اروپا و آفریقا تا آسیا تا اقیانوسیه و قاره آمریکا در اینجا حضور یافته اند تا حقانیت زنان در کشورمان را به چشم خود ببینند.

اما چه نکات خاصی در این عکس وجود دارد که تا این میزان مورد توجه قرار گرفته است؟

اولین مورد این است که جهت نگاه ها یکسان نیست و انرژی عکس زائل شده است. هرچند لبخندهای بانوان عدم همگرایی نگاه ها را تا حدی جبران نموده است.

مورد دیگر ناظر بر شلوغی و بی نظمی پس زمینه است. در این موارد عکاس هرچند کوشش نموده صحنه لبخند را به تصویر بکشد اما در ادیت نهایی عکس، به این بی نظمی پشت سوژه ها توجه نشده است.

در این موارد اساسا قاب بندی در قالب برش (کراپ) واجد کارکرد است و داده بصری را از شرایط خام نجات می دهد. اما گویا عکاس می خواسته با این شلوغی یک جور تکرار بازنمایی سوژه های اصلی را پدید آورد.

بانوان پس زمینه تماما ایرانی نیستند بلکه از همان ملیت های نودگانه هستند ولی مشکل در این است که این شلوغی مذکور تنه به بی نظمی می زند. هرکسی در این پس زمینه سر به سویی دارد و مشغول کار خود است. این تضاد رنگ ها در همراهی با تعارض جهت های استقرار زنان پس زمینه نیز مشکل دیگر عکس است.

موارد مذکور با نکات فرامتنی، قابل مقایسه و تحلیل است. در فرامتن اساسا زنان در پی این رنگارنگی فکری هستند که گویی فقط در ظاهر روابط دیپلماتیک می چرخد. دولت در پی این است که به خارج و داخل نشان دهد که مسئله ای با رنگ و نوع پوشش زنان ندارد.

در نظام نشانگی این عکس ها، انواع دال ها در سطوح صریح و ضمنی مشغول فعالیت هستند.

دال مرکزی قطعا همسر رئیس جمهور کشورمان است. دال مرکزی عامل انسجام بقیه دال ها و نشانه برجسته و ممتازی است که نشانه های دیگر در سایه آن نظم پیدا نموده و به هم مفصل بندی می شوند.

این دال از هر حیث مرکزیت دارد یعنی هم در مرکز تصویر است و بقیه بانوان در جوار او حضور دارند و هم اینکه نوع پوشش و رنگ آن نیز در بین رنگارنگی و تنوع موجود به چشم می آید.

دال غایب نیز در این عکس وجود دارد. این دال در واقع آن چیزی است که در متن نیست ولی دال مرکزی در پی آن است.

این دال همانا بازنمایی آرامش در جامعه است. بعضی رسانه های منتقد بر این عقیده اند که چنین آرامشی وجود ندارد. اکنون بی نظمی پس زمینه عکس (که بدون برش مناسب منتشر شده) چنین چیزی را القا می نماید.

جمعیتی ناشناس و تمایزنیافته (برخلاف پنج سوژه اصلی) در الگوی حرکتی بدون نظم در حال سیلان هستند. این حرکت ها به نظر تصادفی هستند و نه ناشی از یک رخدادگی معین ولی در عین حال شفاف است و می تواند ناشی از نوعی بازنمود زنانگی تعبیر گردد.

به طور موازی دال شناور بر فراز متن حرکت می نماید. مدلول آنها شناور و متغیر است که هر گفتمان برحسب منظومه های معنایی موجود، می کوشد مدلول های موردنظرش را به آن نسبت دهد و سایر مدلول ها را از اطراف آن پراکنده کند.

در این عکس نیز دال شناور همانا پذیرش تکثر است. با وجود اینکه حاشیه شلوغ است، اما ردیف اول یعنی مسئولان و متولیان کشور در موقعیت فیگوراتیو لبخند (یعنی آرامش توأم با رضایت) هستند. با اینکه تقریبا بیشتر بانوان زمینه از جای خود بلند شده اند اما سوژه ها همچنان سر جایشان نشسته اند.

در یک نگاه کلی به نظر می رسد موضوع برگزاری این همایش با این همه شرکت نماینده از سراسر دنیا به نوعی با هدف گذاری های اسطوره ای از زنان ارتباط دارد. به تعبیر رولان بارت اسطوره نقش دوگانه دارد، به این صورت که اطلاع می دهد و اشاره می نماید؛ به همین دلیل صورت (یا همان فرم) از منظر بارت مانع معنا نمی گردد؛ بلکه آن را کم رنگ تر می نماید و به آن ابعاد فاصله ای می دهد.

اکنون این همایش و اختصاصا این تصویر خاص نیز در پی همین کارکرد بوده است. به عنوان نمونه ارائه تمهیدات رنگ بندی بصری در چهره و لباس قادر نبوده دنیای بودن را به مخاطب القا کند، بلکه حداکثر کارکردی ناظر بر بین دولتی بودن داشته و استعاره های مدنظر خود در حوزه اهداف معنایی را به طور کامل منتقل ننموده است.

در نظر داشته باشیم قضاوت درباره پیروز بودن آن باید در یک چارچوب کلی تر و با لحاظ کردن رمزگان های بازنمایانه در یک وقته یا لحظه ایدئولوژیک خاص صورت گیرد که طبعا مطمح نظر این مجال نبوده است.