نگاهی علمی به غذاهای چربی سوز - ایران کلام

به گزارش ایران کلام، رژیم غذایی با کالری منفی (Diets Negative CaIorie) یا به عبارت دیگر رژیم حاوی مواد غذایی چربی سوز همیشه مورد توجه و صحبت در محافل عمومی، مجلات و سایت های مختلف است. هدف از این مقاله بیان واقعیت علمی و چگونگی اثربخشی این رژیم ها و مواد غذایی معروف به چربی سوز در کاهش وزن می باشد.

نگاهی علمی به غذاهای چربی سوز

نویسنده: لادن گیاهی

دانشجوی دکترای تغذیه دانشگاه وین

رژیم غذایی با کالری منفی (Diets Negative CaIorie) یا به عبارت دیگر رژیم حاوی مواد غذایی چربی سوز همیشه مورد توجه و صحبت در محافل عمومی، مجلات و سایت های مختلف است. هدف از این مقاله بیان واقعیت علمی و چگونگی اثربخشی این رژیم ها و مواد غذایی معروف به چربی سوز در کاهش وزن می باشد.

در حقیقت ادعای رژیم های با کالری منفی و مواد غذایی چربی سوز بر این اساس است که این دسته از مواد غذایی ضمن آنکه دارای کالری پایینی هستند، در بدن انرژی بیشتری نسبت به آنچه که از مصرف آنها جذب می شود، صرف هضم و جذب آنها شود. در نتیجه خوردن آنها نه تنها کالری به بدن اضافه نمی نماید، بلکه اندازهی انرژی نیز برای متابولیسم آنها از ذخایر انرژی بدن گرفته می شود و بعضی در ادامه نیز چنین نتیجه گیری نموده اند که هر چقدر بخواهید می توانید از این مواد غذایی مصرف کنید و همچنان وزن خود را کاهش دهید.

چند مثال هیجان انگیز هم غالبا برای خوانندگان زده می شود، کرفس و کلم بروکلی از نمونه های رایج هستند. مثلاً در خصوص کرفس گفته می شود که 40 گرم کرفس 7 کیلو کالری برای هضم و جذب آن احتیاج دارد، اگر چنین مطلبی درست باشد شما 23 کیلو کالری منفی مصرف می کنید و اگر در روز 5 بار مصرف آن را تکرار کنید، در خاتمه ماه حدود نیم کیلوگرم وزن کم می کنید. بعلاوه در خصوص کلم بروکلی ذکر شده است که مصرف 100 گرم آن باعث صرف 55 کیلو کالری از بدن برای هضم و جذب آن می شود و یا در خصوص پرتقال گفته می شود 25 کیلوکالری نهایتا از بدن گرفته می شود تا این میوه مورد استفاده بدن قرار گیرد!!!! و یا گریپ فروت را یک کاتالیست سوزاننده چربی معرفی نموده و بنابراین مصرف آن را قبل و یا همراه وعده غذایی توصیه می نمایند!!!!

این ایده و تئوری که گستردگی بسیاری در سایت های اینترنتی، کتاب ها و تبلیغات الکترونیک به ویژه از سال 2005 میلادی پیدا نموده است، در وهله اول بسیار جالب و خوشایند به نظر می آید، اما آیا این ایده با فیزیولوژی و عملکرد متابولیکی واقعی بدن هماهنگی دارد؟ آیا خوردن هر چه بیشتر این مواد غذایی آن طور که ادعا می شود باعث می شود تا بدن مانند یک ماشین چربی سوز عمل کند؟ با اینکه با یک جستجوی ساده رژیم غذایی با کالری منفی در اینترنت با انواع بسیار متنوعی از این رژیم ها روبرو می شوید، اطلاعات بسیار کمی همراه با این رژیم ها به شما داده می شود. در عوض با تبلیغات بسیار گوناگون، فکر شما را همزمان درگیر می نمایند، مثل کاهش وزن به وسیله هیپنوتیزم و.... در کتاب رژیم غذایی با کالری منفی حدود 100 ماده غذایی با خاصیت فوق برای شما نام برده می شود که با خوردن آنها بدون اینکه احتیاجی به ورزش و یا روزه داری و یا تحمل گرسنگی داشته باشید، می توانید در روز 7 کیلوگرم وزن کم کنید و 3 برابر سریع تر از سایر رژیم ها لاغر شوید، البته این لیست و کتاب 80 صفحه ای الکترونیک بعد از پرداخت حدود 30 دلار در اختیار شما قرار داده می شود و غالبا یک حراج چند دلاری نیز در گوشه صفحه شما را به پرداخت این مبلغ تشویق می نماید!!!

حال بگذارید با یک عینک علمی که با فیزیولوژی و متابولیسم واقعی بدن منطبق است این ادعا را آنالیز کنیم، زیرا هر ایده و تئوری که در ظاهر به نظر منطقی بیاید، الزاما در بدن ما به همان صورت اتفاق نخواهد افتاد.

اولاً، باید گفت که تا کنون هیچ مطالعه علمی چنین تئوری را آنالیز ننموده است و به گفته دانشمندانی که بر روی متابولیسم بدن مطالعه می نمایند، در حال حاضر ابزار متابولیکی برای سنجش انرژی مورد احتیاج برای هضم و جذب مواد غذایی خاص وجود ندارد. به عبارت دیگر هیچ مطالعه تجربی تا امروز انجام نشده که نشان دهد اگر برای مثال اندازه مشخصی شاه توت مصرف کنید، دقیقا چه اندازه انرژی صرف هضم و جذب آن می شود. ضمن آنکه اندازه مصرف انرژی هضم و جذب مواد غذایی به شرایط متابولیسم فردی، ترکیب غذای مصرفی در وعده های غذایی قبل، شدت فعالیت فیزیکی و سن بستگی دارد، در نتیجه این اندازه نمی تواند در تمام افراد یکسان باشد.

آنچه مسلم است این است که تمام مواد غذایی، حتی آنهایی که در لیست مواد غذایی با کالری منفی ذکر می شوند، دارای اندازه مشخصی کالری می باشند و هیچ ماده غذایی را نمی توانید پیدا کنید که به هیچ وجه دارای کالری نباشد، زیرا مواد غذایی از نسبت های متفاوت کربوهیدرات، پروتئین، چربی و فیبر تشکیل شده اند که یک گرم از آنها به ترتیب دارای 4، 4، 9 و 2 کیلو کالری هستند.

لیست سبزیجات و میوه جات با کالری منفی:

سبزیجات دارای کالری منفی	میوه جات دارای کالری منفی
گل کلم، کرفس، مارچوبه، کلم بروکلی، کلم برگ، بادمجان، هویج، کاسنی، شاهی، خیار، رازیانه، کدو، تره فرنگی، کاهو، ترب، فلفل، تربچه، اسفناج، گوجه فرنگی، شلغم، سیر، لوبیا سبز و ریواس	سیب، زغال اخته، گریپ فروت، شاه توت، توت سیاه، گلابی، لیمو، پرتقال، هلو، آلود، تمشک، توت فرنگی، نارنگی، هندوانه، طالبی، گرمک، انبه و آناناس

بنابراین کم کردن وزن در پی مصرف مواد غذایی که در لیست مواد غذایی با انرژی منفی وجود دارند، به جهت آن نیست که این مواد چربی می سوزانند، بلکه به دلیل جایگزین نمودن آنها با مواد غذایی پر کالری است. نتایج یک مطالعه نشان داده است که وقتی وعده غذایی با یک سالاد بزرگ 100 کیلوکالری (مرکب از کاهو، گوجه فرنگی، هویج، خیار، کمی سس بدون چربی و پنیر موزارلا) آغاز می شود، اندازه کل انرژی دریافتی در وعده غذایی تا 13 درصد نسبت به زمانی که سالاد مصرف نمی شود کاهش می یابد، ولی اگر وعده غذایی با سالاد کوچک و کم حجم تر ولی 200 کیلو کالری آغاز شود، در خاتمه وعده 8درصد کالری بیشتر دریافت می شود و اگر وعده غذایی با سالاد 400 کیلو کالری آغاز شود، انرژی دریافتی در خاتمه 17درصد بیشتر است. پس در حقیقت ما در پی احساس سیری است که کالری کمتری دریافت می کنیم و نه به دلیل اثرات متابولیک مواد غذایی در بدن.

نکته مهم دیگر آن است که تنظیم رژیم غذایی فقط علم محاسبه کالری مواد غذایی نیست. این اشتباه بزرگی است که رژیم غذایی فقط با محاسبه کالری تنظیم شود. غذا خوردن و تغذیه یک رفتار است که در طی زمان شکل می گیرد و توجه به عوامل رفتاری هنگام تنظیم رژیم غذایی بیش از محاسبه کالری در موفقیت اجرای بلند مدت رژیم غذایی موثر است.

بنابراین برای اثبات تئوری رژیم غذایی با کالری منفی، احتیاج به انجام تحقیقات بیشتری است، اما به هر حال مواد غذایی که در لیست ذکر شده قرار دارند علاوه بر اینکه دارای کالری پایینی هستند، منبع خوبی برای بسیاری از ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر می باشند. پس این مواد غذایی، گزینه های مناسبی در رژیم کاهش وزن هستند و همین امر خود به عنوان اقدامی مثبت برای یک آغاز ایده آل پیرامون کاهش وزن دایمی می باشد. گرچه ادعای اثر چربی سوزی که در خصوص آنها القا شده است، پشتوانه علمی ندارد.

ذکر این نکته ضرورت دارد که رژیم های با کالری منفی فاقد اندازه کافی منابع کلسیم هستند و اندازه پروتئین و چربی آنها نیز پایین است، بنابراین مصرف چند هفته و یا چند ماه آنها بدن را با کمبود روبرو می نماید. از طرف دیگر گرچه کم کردن کالری دریافتی قطعا باعث کاهش وزن می شود، اما باید بدانید که کم کردن بیش از حد انرژِی دریافتی، باعث افت متابولیسم بدن و در نتیجه افزایش وزن می شود.

نکته دیگری که مناسب است در اینجا به آن اشاره شود، اثر گرمازایی مواد غذایی (effect of food thermic) یا همان انرژی مورد احتیاج برای متابولیسم چربی ها، کربوهیدارت ها و پروتئین ها است که به طور کلی 10 درصد انرژی مصرفی بدن را تشکیل می دهند. این اندازه در چربی ها 3 تا 5 درصد، در کربوهیدرات ها 15 درصد و در پروتئین ها حدود 30 درصد است. برای مثال با مصرف سینه مرغ که حدود 200 کیلو کالری باشد 30درصد انرژی یا 60 کیلوکالری صرف متابولیسم می شود و نهایتا 60 کیلو کالری در بدن باقی می ماند، بنابراین با مصرف منابع پروتئینی کم چرب همراه با منابع موجود در لیست مواد غذایی با کالری منفی که ارزش ویتامین، مواد معدنی و فیبر بالایی دارند، نه تنها می توانید اشتهای خود را کنترل کنید، بلکه سوخت و ساز بدن خود را در محدوده مشخصی می توانید افزایش دهید.

پس نتیجه توضیحات ارائه شده آن است که مصرف میوه ها و سبزی های خاص نمی تواند بدن را به یک ماشین چربی سوز تبدیل کند و مصرف بیش از حد یک ماده غذایی حتی اگر در لیست مواد غذایی با کالری منفی باشد، زمانی که شما بیش از احتیاج انرژی دریافت می کنید، نمی تواند در کاهش وزن موثر باشد. اگر واقعاً می خواهید به طور موثر کالری بسوزانید باید ورزش را آغاز کنید، زیرا ماده غذایی با خاصیت چربی سوزی وجود ندارد، اما تشویق به مصرف این مواد به جهت نقش آنها در تامین ویتامین، املاح و فیبر مورد احتیاج بدن در رژیم غذایی بسیار مناسب است.

منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.منبع: راسخون